مطالعات توسعه و مولفه منابع

معرفی کتاب:

کتاب مطالعات توسعه و مؤلفه منابع یکی از آثار کارگروه توسعه و منابع ملی است. این کتاب متشکل از مجموعه مقالاتی است که تلاش دارند نسبت میان توسعه و منابع را بررسی کرده و از این طریق سطح روابط میان آن‌ها را نشان دهند. تمرکز اصلی تمام مقالات، شناسایی روابط مختلفی است که میان توسعه و منابع برقرار است.

گروه نویسندگان کتاب مطالعات توسعه و مؤلفه منابع تلاش کرده‌اند به تبیین جایگاه مولفه منابع در مطالعات توسعه بپردازدند و تلاش دارند این پرسش را پاسخ دهند که میزان اهمیت منابع و به خصوص منابع ملی در نظریه توسعه به چه میزان است. بدین منظور فصول مختلف کتاب از زوایای سیاسی، اقتصادی، جامعه شناختی و مدیریتی به این پرسش پاسخ می‌دهند. در چهار فصل اول کتاب مباحث مبسوطی در خصوص ماهیت و چیستی منبع و منابع ملی مطرح شده است.

پیشرفت و توسعه به‌عنوان یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های انسان قرن بیست‌ویکمی مطرح است. مطالبه‌ی توسعه، اگرچه در ساختار اندیشه‌ای و ادبیات علوم اجتماعی مسئله‌ای چندان مسبوق سابقه نیست، اما در دوران‌های مختلف تاریخی، انسان همواره با آن مواجه بوده است. مباحث کلامی، مفهومی و نظری از توسعه، مدل‌ها و الگوهای پیشرفت را در فصول کتاب به‌تفصیل درنظر داشته‌ایم؛ اما در این مجال مختصری از زمینه‌های تألیف کتاب حاضر و موضوعات مورد توجه آن را بیان می‌کنیم. ایده‌ی نگارش این کتاب و پرسش‌هایی که تلاش دارد بدان پاسخ گوید، برآیند دیالکتیک چهار جریان نظری مهم‌ هستند. توسعه‌ی انسان به‌عنوان یک مسئله تاریخی؛ آینده توسعه و چالش‌های پیش روی آن؛ تحول در ساخت نظریات توسعه و جریان بومی‌شدن توسعه در ایران، مهم‌ترین محورهایی هستند که تأمل در آن‌ها ضرورت‌های نگارش این کتاب و هدف از آن را روشن می‌سازد. درواقع این محورها در یک امتداد معناشناسانه قرار دارند.

در بخشی از کتاب مطالعات توسعه و مؤلفه منابع می‌خوانیم:

“عامل زمان در هیچ دوره‌ای کم‌ارزش و بی‌اهمیت نبوده است، اما اهمیتی که امروزه به عامل زمان نسبت داده می‌شود، عموماً به سطح اهمیت و تأثیرگذاری آن در روند تحولات نسبت به سده‌های پیشین معطوف است. به این معنا و با درنظر گرفتن زمان به‌عنوان یک شاخص تأثیرگذار بر منابع، زمان به نقطه مرجعی تبدیل می‌شود که می‌تواند نحوه‌ی تعریف، به‌کارگیری و حتی جانمایی منابع در فراگرد توسعه را متأثر سازد. زمان خود، جزئی از منابع نیست، بلکه شکل عامل محیطیِ بسیار تأثیرگذاری را به خود می‌گیرد که قادر است دگرگونی‌های مفهومیِ مهمی در مؤلفه منابع پدید آورد و به‌مثابه یک عامل محیطی با اثر استراتژیک بالا در نحوه‌ی بهره‌برداری از منابع ملی مداخله کند”.

 

دیدگاه برخی صاحبنظران در خصوص این کتاب

دکتر حسن سبحانی، استاد دانشگاه تهران:

«توسعه از آن جهت که در تحیر تلقی واحدی از خویش گرفتار است،به عناوین و مضامین گوناگونی ارائه می گردد و از این بابت، مکشوفی مجهول است. حتی اگر این باور درست باشد که توسعه خود از طریق ایجاد اشتیاقی جاذب، در استحاله ادراک خویش دخالت دارد. بر این اساس و در این فضای مملو از جذبه و تمایل برای مثل دیگران شدن، و بر این “شدن” مهر توسعه یافتگی زدن، هر گونه تلاشی که آگاهانه ،حجاب فهم توسعه یافتگی را با ظرائف و ذکاوت، به تلالو آگاهی مبدل سازد، فی نفسه مغتنم و ارج نهادنی است. من ساختار و جهت گیری محتوای کتاب “در آمدی بر روابط توسعه و منابع ملی” را در مسیر کمک به لزوم وانهادن ادراکات کلیشه ای از توسعه، به مثابه همچون دیگران شدن، می یابم و از این بابت مورد تحقیق واقع شدن موضوعات آن را از وجوه مختلف ،راهی به فهم علل واقعی موثر در توسعه یافتگی، درگذر زمانی طولانی می فهمم لذا متواضعانه، اتخاذ چنین رویکردی علی به توسعه یافتگی را، به دست اندرکاران و محققین عالی مقدار کتاب تبریک می گویم».

دکتر احمد موثق گیلانی، استاد دانشگاه تهران:

«توسعه به طور مشخص به بهره برداری بهینه از منابع و سرمایه های ملی، درابعاد مختلف آن، جهت تحقیق و افزایش ظرفیت های تولیدی جامعه و ورود به فرایندجهانی شدن در شرایط رقابتی هر چه بهتر و مناسب تر است. از یک سو رابطه تنگاتنگی بین فرهنگ و توسعه وجود دارد که چنانچه نخبگان جامعه نگاه توسعه ای به مسائل داشته و سیاست های دولت در آن راستا و با اولویت دادن به اهداف توسعه ای باشد، به تحقق توسعه کمک زیادی می کند و از سوی دیگر و در ادامه، ماهیت دولت و ترتیبات نهادی و نقش سازنده، نه تخریبی، دولت در اقتصاد اهمیت دارد که چنانچه در جهت تسهیل کارکردبازار و فعالیت مولد بخش خصوصی و صنعتی شدن کشور باشد، تحقیق آن را تضمین می کند.خلاء های تئوریک و تقلیل گرایی و نگاه گسیخته و تک بعدی به توسعه چه از منظرایدئولوژیک یا علمی ـ تخصصی پوزیتیویستی، به ویژه بی توجهی به کار، تولید و مدیریتمنابع و پیش نیازهای تولید و ایجاد ثروت و درآمد و رفاه، که کل نظام اجتماعی و سیاسی و اداری را دربر می گیرد، از جمله مشکلاتی است که تحقق توسعه در ایران راممتنع می سازد. چاپ کتاب حاضر با تلاش بی دریغ مشارکت کنندگان در تهیه آن به خوبی درصدد حل و رفع این نارسایی ها و مشکلات بوده و بسیار قابل استفاده است».

دکتر رضا شیرزادی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی:

«کتاب «مطالعات توسعه و مولفه منابع ملی» تلاشی بومی در راستای طرح و گسترش مباحث و مفاهیم پایه در برنامه ریزی توسعه به منظور استفاده بهینه از منابع توسعه است. در چارچوب تئوری توسعه، منابع از مؤلفه های اصلی آن به شمار می رود به گونه ای که در مباحث متأخر توسعه، مبنای تأکید بر وجه سیاسی امر توسعه است. به عبارت دیگر، توسعه اساساً امری سیاسی است که نحوه به کارگیری و توزیع منابع رامشخص می کند. توجه به منابع ملی ایران و ساماندهی و تحلیل آن می تواند چشم اندازهای نوینی فراروی برنامه ریزان توسعه قرار دهد».