جلسه ۱۲

نام کارگروه: توسعه و منابع ملی

رئیس كارگروه: آقای عبدالرسول دیوسالار

شماره جلسه:۱۲

تاریخ برگزاری: ۱۳۸۹/۳/۱۸

محل برگزاری: موسسه اندیشه و پژوهش طرح هزاره   

مدت زمان:۱:۳۰

حاضرین(به ترتیب الفبا): سمیه جوانمردی، فرامرز دائی‌نژاد، عبدالرسول دیوسالار، عبدالرحیم كركه آبادی، مهران شمس‌احمر، رضا مجیدزاده، زهرا میر‌احسنی

غائبین: –

تنظیم کننده: سمیه جوانمردی

عنوان: بررسی پروپوزال “منابع ملی و نظریات توسعه”

کلیدواژه: ایران، توسعه ملی، منابع ملی، مدیریت 

چکیده: در این نشست كارگروه، دو موضوع زیر مورد بحث و بررسی حاضرین جلسه قرار گرفت:

۱٫طرح و بررسی پروپوزال آقای دكتر شمس احمر 

2.چگونگی باز تعریف كارگروه منابع ملی در ساختار پیشنهادی جدید اندیشگاه با در نظر گرفتن ظوابط تعریف كارگروه جدید.

۱٫طرح و بررسی پروپوزال آقای دكتر شمس احمر 

2.چگونگی باز تعریف كارگروه منابع ملی در ساختار پیشنهادی جدید اندیشگاه با در نظر گرفتن ظوابط تعریف كارگروه جدید.

۱٫طرح و بررسی پروپوزال “منابع ملی و نظریات توسعه تهیه شده توسط دكتر شمس احمر” 

عنوان ارائه: فرآیند اجرای پروژه مطالعاتی  بررسی رابطه بین مدیریت منابع ملی و توسعه ملی ج.ا.ا

مدت ارائه: ۲۰ دقیقه

ارائه دهنده:دكتر شمس احمر

نكات كلیدی ارائه: طرح در ۳ فاز به شرح زیر پیكر بندی شده است:

فاز صفر: طرح مدیریت پروژه كه مشتمل بر اجزاء زیر می باشد:

اهداف تحقیق، سوألات، قلمرو مطالعاتی، روش های جمع آوری اطلاعات، زمان انجام پروژه، هزینه های انجام پروژه، الزامات و هماهنگی ها، پیکر بندی و فرم گزارش نهایی، سازماندهی اعضای گروه مطالعاتی، معیارهای ارزیابی و کنترل پروژه، مستندات و پیوست های پروژه

فاز یك: انجام مطالعات پایه كه مشتمل بر اجزاء زیر می باشد:

تبیین ماهیت منابع ملی، نقدو بررسی نظریه های توسعه ملی، انجام مطالعات تطبیقی، بررسی و ارزیابی عملکرد ج.ا.ا، اولویت بندی منابع ملی ج.ا.ا.

فاز دو: بررسی رابطه بین مدیریت مهمترین منبع ملی در یک دوره زمانی مشخص برروی توسعه ملی ج.ا.ا كه مشتمل بر اجزاء زیر می باشد:

بررسی تاریخچه مهمترین منبع ملی، شناخت ماهیت مهمترین منبع ملی، مطالعه کارکردهای تخصصی مهمترین منبع ملی، فواید و منافع حاصل از مهمترین منبع ملی، سازمان های حقوقی و تجاری مرتبط با مهمترین منبع ملی، قوانین و مقررات بین المللی ناظر بر مهمترین منبع ملی، چالش ها و مشکلات اساسی ج.ا.ا در رابطه با مهمترین منبع ملی، سیاست های کلی و راهبردهای اساسی ج.ا.ا در بکارگیری بهینه از مهمترین منبع ملی، ارزیابی عملکرد ج.ا.ا در بکارگیری بهینه از مهمترین منبع ملی، ارائه الگویی جامع در بکارگیری و استفاده بهینه از مهمترین منبع ملی در توسعه ملی ج.ا.ا

فاز سه:ارائه پیشنهاداتی برای استمرار و ساماندهی مطالعات مرتبط بعدی كه شامل فعالیت زیر می باشد:

تسری تجربیات حاصل از مطالعات فاز دو به سایر منابع ملی بر حسب میزان اهمیت آنها در توسعه ملی

مهم ترین نكاتی كه در بحث و نظر حاضرین ارائه گشت، عبارت است از:

•پیش از پرداختن به مباحث مدیریتی(كه در این طرح برجسته شده است) بایسته است به جنبه‌های دیگری از جمله مفاهیم و تعاریف بپردازیم و مدلی طراحی شود  كه بتوانیم بر مبنای آن روابط بین پدیده ها را توضیح دهیم. آنگاه  ارزیابی منابع ملی ایران بر مبنای مدل حاصله صورت گیرد. در پایان مدیریت و برنامه ریزی جهت پركردن فاصله میان وضعیت موجود و مطلوب منابع ملی به كمك می آید.(دیوسالار)

• اگر چه مدیریت می تواند یكی از مهمترین الزامات تحقق الگوهای توسعه منابع ملی باشد، اما صرفا تكیه بر مدیریت منابع نمی تواند چندان مفید باشد. پیش از هر كاری لازم است مشخص سازیم چه توسعه ای را در چه سطحی، در چه زمانی و برای چه كسانی خواستاریم.(داعی نژاد)

•شاید بتوان مجموعه تلاش های مطروحه در طرح پیشنهادی را در غالب یک مدل تحلیلی از منابع ملی مطرح نمود. در این صورت بدون شک سهم نظریه منابع ملی در الگوهای توسعه ای هر چه بیشتر تبیین خواهد شد. اگرچه دستیابی به چنین مدلی دشوار است لیکن می تواند به عنوان یک هدف برای کارگروه در نظر گرفته شود.(کركه آبادی)

جمع بندی ۱:

-اگر بخواهیم بر مبنای این پروپوزال نقشه راه كارگروه را تدوین نماییم، این نسخه از طرح را می توانیم طرح اولیه ای قلمداد كنیم كه هر یك از اعضاء فعالیتی را که لازم می داند باید انجام شود اما در این نسخه از طرح لحاظ نشده است، تعریف و در طرح جانمایی سازد.

***

چگونگی باز تعریف كارگروه منابع ملی در ساختار پیشنهادی جدید اندیشگاه با در نظر گرفتن ظوابط تعریف كارگروه جدید 

در ادامه مباحث جلسه قبل در این موضوع، مقرر گردید تا اتخاذ تصمیم نهایی مبنی بر چگونگی باز تعریف كارگروه منابع ملی در ساختار پیشنهادی جدید اندیشگاه، این موضوع دستور كار ثابت جلسات باشد و در هر جلسه زمانی به بحث در این موضوع اختصاص یابد.

در این جلسه، پس از مرور شرایط، الزامات و فرایند تاسیس کارگروه های جدید، از همین منظر موضوع مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

شرایط، الزامات و فرایند تاسیس کارگروه‌های جدید: 

در ساختار پیشنهادی جدید كارگروههای اندیشگاه، هر كارگروه با یك نگاه خاص نماینده یك مكتب نظری توسعه خواهد بود. كارگروههایی می توانند نظریه‌ای برای توسعه ایران ارایه دهند كه كاركردهای زیر را به انجام برساند:

۱)توصیف و تبیین روند توسعه كشور

۲)ترسیم مختصات نقطه مطلوب توسعه

۳)پیش بینی روندهای آتی توسعه کشور

۴)تجویز رهیافتی برای استقرار در مسیر مطلوب توسعه

فرایند تولید این نظریه در کارگروه های جدید ضروری است در پی گذر از گام های ذیل صورت پذیرد:

•تعریف و تبیین الگوی نظری و اصول بنیادین نظریه جدید

•تحلیل و جمع بندی در خصوص ناکارآمدی رویکردهای نظری رقیب 

•پیش فرض های مشخص  در حوزه فرانظریه (معرفت‌شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی) 

•فرض‌های مشخص درباره تغییر و تحول سیستم‌های اجتماعی(پویایی تحولات ساختاری)

•فرض‌های مشخص درباره محرك رفتاری افراد و ارتباط آن با عملكرد سیستم اجتماعی 

•فرض‌های مشخص درباره سیستم اجتماعی ایران  

• سازگاری درونی فرض‌های ارایه شده  

•برخورداری از یك مدل پایه سازگار با فرض‌ها 

•مطالعه روند تاریخی توسعه كشور بر مبنای فرض‌ها و سازگاری بیرونی فرض‌ها با فاكت‌های ارایه شده  

•ارایه گزاره‌های روشمند كه از توانایی تبیین، تجویز و پیش بینی مسایل توسعه ایران برخوردار باشند. 

•ارائه گزارشات تحلیلی و راه حل های عملیاتی در خصوص مسائل و دغدغه های جاری کشور مبتنی بر رویکرد توسعه ای بسط یافته 

به لحاظ منطقی، پس از طی این ۸ گام است كه می توانیم به خلق نظریه‌ای نائل شویم كه آن كاركردهای چهار گانه را به انجام رساند.

سوأل اساسی آن است كه آیا منابع ملی این قابلیت و پتانسیل را دارد كه یك مكتب توسعه ای را با فرض متغیر ثابت بودن منابع ملی، ایجاد نماید؟ می خواهیم این پرسش را از منظر ۸ گام فوق بررسی نماییم.(دیوسالار)

در پاسخ به این پرسش، نظرات زیر ارائه شد:

– بند اول یعنی تعریف و تبیین الگوی نظری و اصول بنیادین نظریه جدید، در برخی نظریات توسعه و از جمله نظریات توسعه پایدار با تأكید بر منابع تحلیل را به جلو می برند، اما اینكه نظریه ای باشد كه بتواند تمامی منابع را به طور فراگیر توضیح دهد، وجود ندارد. بند دوم یعنی تحلیل و جمع بندی در خصوص ناکارآمدی رویکردهای نظری رقیب، با ایجاد نظریه جدید بالتبع نگاه جدیدی حاصل می شود كه قاعدتا در دیگر نظریات لحاظ نشده است. در بند سوم لازم است به پیش فرض هایی در حوزه منابع ملی برسیم.به نظر می رسد رسیدن به این فرض ها در خصوص منابع ملی غیرفیزیكی بسیار ساده تر خواهد بود. كلیه این فروض باید با یكدیگر سازگاری درونی داشته باشند به این معنی كه آن پیش فرض ها با فرض های مشخص درباره تحول اجتماعی در تضاد نباشند. فرض های مرتبط با تغییر و تحول سیستم‌های اجتماعی با بند اول مرتبط است. اگر به نظریه ای جدید یا سنتزی از نظریات موجود برسیم، برآن مبنا می توانیم فرض هایی درباره سیستم اجتماعی داشته باشیم.و بر این مبنا به مدلی می رسیم كه می توانیم با استفاده از آن به تحلیل وضعیت اجتماعی ایران برسیم.(مجیدزاده) 

نبود نظریه ای فراگیر که بتواند عرصه های مختلف منابع ملی را در ذیل یک چتر تئوریک بگنجاند شاید هیگاه مورد نیاز نبوده است اما این عدم وجود را نمی توان به امکان ناپذیر بودن طراحی یک نظریه فراگیر در باب منابع تفسیر نمود.(دیوسالار) 

-اهمیت محیط زیست به عنوان یك منبع در توسعه ملی و احتمال عدم بررسی آن در كارگروه دیگر، خود می تواند دلیلی بر ایجاد یك كارگروه مستقل باشد.

(میر احسنی)

 1.با توجه به ضرورت انسجام بخشی مسیر كنونی كارگروه جهت بهره برداری در برنامه های آتی، مقرر گردید:

هر یك از اعضاء، مطالب و مقالاتی كه در باب منابع ملی ارائه نموده اند را از منظر مفاهیم، تعاریف، دامنه كار و روش نگاه به مسئله (یعنی نوع نگاه به مسئله از منظر بازیگران، نوع مدیریت و…) خلاصه كرده و ارائه دهند تا بدین گونه بتنوانیم جمع بندی در خصوص هر یک از محورهای مطروحه داشته باشیم و آن را به عنوان ادبیات رسمی تولیدی کارگروه ارائه نمائیم.

۲٫پروپوزال دكتر شمس نیز از این منظر كه چه فعالیتی لازم است به طرح افزوده شود و در چه قسمتی از طرح لحاظ شود، مورد بررسی قرار گیرد. این پیشنهاد را به عنوان مسیر راه کارگروه تکمیل نمائیم و هریک از اعضا ضمن لحاظ نظرات پیشنهادی خود مشخص نمایند که چه بخشی از تحقیق را می توانند برعهده گیرند.

۳٫هر یك از اعضاء نظرات خود را در مورد امكان سنجی رسیدن به نظریه ای مبتنی بر منابع ملی از منظر این ۸ شاخص ارائه دهند.