روستای سفلی یکی از مناطق نمونه توسعه ای کارگاه توسعه ایران است. اقدامات عملی کارگاه در این روستا با نخستین سفر شورای مدیران اندیشگاه به این روستا در اردیبهشت ماه سال 1392 آغاز گردید. مبتنی بر طرح توسعه روستای سفلی؛ گسترش مشارکت و توانمندسازی اهالی سفلی در جهت رونق مجدد تولید در دستور کار قرار گرفت و مجموعه ای از اقدامات به همت اهالی روستا و حمایت فکری و تخصصی کارگاه توسعه ایران به انجام رسید. اکنون پس از گذشت 6 سال از آغاز طرح توسعه روستای سفلی، فرصت مناسبی است تا ضمن بررسی آخرین وضعیت روستا، تجربه توسعه محلی در سفلی را مرور کنیم و راهکارهایی جهت افزایش پایداری دستاوردهای توسعه ای روستا در آینده ارائه گردد. درصدد هستیم با انجام این کار و انتشار و اطلاع رسانی این تجربه، اندیشگاه به عنوان یک نهاد غیردولتی و مردمی، به بخشی از رسالت های اجتماعی خود در قبال ذینفعان توسعه کشور نیز پاسخ دهد.
در نشست مجازی بازخوانی تجربه توسعه در سفلی، نمایندگان گروههای مختلف روستا فعالیت های توسعه ای در تولید قارچ، صنایع دستی، گروه کارآفرینی و صندوق خیریه طلوع امید را ارائه کردند.
دکتر هدایت الله علیایی یکی از کسانی است که در ایجاد و گسترش کسب و کار پرورش قارچ در روستای سفلی نقش موثری داشته است. از ایده تا شکل گیری این کسب و کار را اینگونه شرح می دهد:
«ایده این کار از برادرم بود. ایشان مدت یکسال بدنبال موضوعات مختلف اشتغال زایی بود تا نهایتا با بازدیدهایی که به اتفاق، از چند مرکز پرورش قارچ در دیگر شهرستانها داشتیم، به این نتیجه رسید که این کار در منطقه ما هم قابل اجراست. ابتدا بر روی پشت بام خانه خودش یک سالن پرورش قارچ را ایجاد کرد. بعد از نتیجه گیری مثبت با همکاری بنده که منابع مالی را تهیه کردم ، یک مجموعه چهار سالنی را شروع به احداث کردیم که باتوجه به موقعیت مکانی خوبی که داشت در معرض دید همه اهالی شهرستان بود که این باعث شد در طول زمان اجرا تا بهره برداری عده ای زیادی از این محل بازدید کردند، هم عملا از نحوه اجرا مطلع شدند، هم معتقد و مشتاق به انجام این فعالیت شدند».
نتیجه این شد که در حال حاضر در شهرستان خرامه و روستاهایش، حدود ۴۰۰سالن، به پرورش قارچ مشغولند. اما این کسب و کار نوپا بدون چالش نیست. دکتر هدایت الله از چالش ها می گوید: «نوسان قیمتها و از همه مهتر آلودگی سالنها یک معضل بزرگی برای پرورش دهندگان قارچ شده است خصوصا یک نوع آلودگی و آفتی بوجود آمده که کنترل آن خیلی مشکل است».
مالک مجتمع پرورش قارچ گلچین، معتقد است به رغم ارتباطات خوبی که بین تولیدکنندگان قارچ برقرار شده و جلسات هم اندیشی که به منظور حل چالش های مشترک برگزار می شود، این صنعت تاکنون به صورت خودجوش و بسیجی وار جلو رفته و هم اکنون با چالش های مهمی روبرو است: «امروزه باتوجه به گسترش صنعت پرورش قارچ در شهرستان حتی شهرستانهای مجاور، نیاز مبرم به ایجاد کارخانه تولید کمپوست و کارگاه تولید خاک پوششی و در ادامه ایجاد کارخانه بسته بندی و فراوری قارچ است».
دکتر هدایت الله سخنانش را با چند خبر بسیار امیدوارکننده از سفلی تمام می کند: «یک شرکت تعاونی هم با عنوان “شرکت تعاونی تولید کنندگان قارچ” با 45 عضو ایجاد شده است. خوشبختانه مجوز و برند تولید و بسته بندی قارچ ارگانیک گرفته شده ان شاءالله بزودی بسته بندی قارچ بعنوان محصول ارگانیک در منطقه آغاز می شود».
خشکسالی چند ساله رود کر و به تبع آن، از دست رفتن معیشت اصلی بسیار از ساکنان کربال، فقر و محرومیت گسترده ای را در بیشتر روستاها به وجود آورده است. سفلی هم وضعیت مشابهی دارد. در پاسخ به این وضعیت و برای کاهش اثرات منفی بیکاری و فقر بر افراد آسیب پذیرتر روستا صندوق خیریه طلوع امید در سال 1397 ایجاد شده است. مهندس نورالله علیایی، مدیر طلوع امید، ارائه کمک های معشیتی و اضطراری به خانواده های نیازمند روستا، انجام طرح های عمرانی و همچنین مشارکت در امورات عام المنفعه روستا را از مهم ترین فعالیت های صندوق خیریه روستای سفلی معرفی می کند و ادامه می دهد: «صندوق خیریه طلوع امید عمدتا با حمایت افراد متمکن روستا ایجاد شده است. در زمینه حمایت معیشتی، تاکنون بیش از 1000 بسته مواد غذایی را تهیه و بین خانوارهای نیازمند روستا توزیع کرده است. در خصوص کمک هایی که صندوق اخیرا داشته می توان به موارد زیر اشاره نمود، تعمیر کامل منزل یکی از اهالی روستا که بر اثر حریق از بین رفته بود. ساخت پل، تهیه و توزیع نوشت افزار برای همه دانش آموزان سفلی و روستای همجوار، خرید و توزیع ماسک و پوشک، تامین هزینه درمان و … ».
سخنران بعدی جلسه، مریم زارع، یکی از زنان پرتلاش روستا بود؛ زنی که از نخستین روزهای طرح توسعه روستای سفلی، پای ثابت همه جلسات بود و با همفکری و مشارکت همیشگی، نیمی از جمعیت سفلی را به شایستگی نمایندگی می کرد. مریم زارع از یک اقدام جمعی برای توان افزایی زنان سفلی می گوید. تعاونی گنج ایران صنایع دستی زنان روستا سفلی که تاکنون اقدامات زیر را انجام داده است: « تعاونی صنایع دستی با محوریت رشته های خاتم کاری، میناکاری، نقاشی روی سفال، گلیم بافی و گیوه بافی ایجاد شده است. 30 عضو دارد. به موازات این شرکت تعاونی، تمرکز را بر بازاریابی محصولات گذاشته ایم».
توضیحات خانم زارع گویای اقدامات زیر در خصوص بازاریابی محصولات است:
- اخذ کارت بازرگانی جهت صادرات محصولات به کشورهایی مانند کویت
- ارتباط با فروشگاههای صنایع دستی در شهرهایی مانند اصفهان، بوشهر و گلستان
- دیگر صنایع دستی در سطح استان و کشور
- شرکت در نمایشگاههای مختلف اعم از شهرهای ایران و کردستان عراق
- برنامه ریزی برای شرکت در نمایشگاه در 2 کشور اتریش و عمان
- ایجاد سایت ganjiran.com جهت فروش محصولات در بستر آنلاین
- اختصاص یک باب مغازه در تهران با همکاری شرکت تعاونی میراث فرهنگی در تهران برای فروش محصولات
- برنامه ریزی برای طراحی لوگو و بسته بندی در راستای برندسازی
در بخش دیگری از جلسه، با گروه کارآفرینی سفلی آشنا شدیم. مهندس حسین زارع، عضو سابق شورای اسلامی روستا، به نمایندگی ازگروه کارآفرینان، چرایی شکل گیری و برنامه های گروه را اینگونه تشریح می کند:
« این کار گروه با توجه به لزوم پشتیبانی از شرکت تعاونی های و نیروهای کار آفرین و همچنین آموزش نیروهای فعال در زمینه های اشتغال زایی تشکیل شد و در اولین قدم اقدام به تشکیل یک صندوق کار افرینی کردیم و در زمینه تولید صنایع دستی و آموزش افراد این صندوق توانسته اقدامات مفیدی انجام داده است».
اقداماتی که تاکنون گروه کارآفرینی انجام داده است به شرح زیر است:
- برگزاری کارگاه آموزشی تعمیر و سیم پیچی موتورهای الکتریکی برای ۲۰ نفر؛ 50 جلسه ۶ ساعته؛ اشتغال 8 نفر از افراد شرکت کننده در این زمینه
- اعطای وام معیشتی یک میلیونی به 10 نفر از افراد متاهل شرکت کننده در کارگاه آموزشی فوق با باز پرداخت یک ساله
- ایجاد 2 تعاونی؛ تعاونی اشتغال که در مراحل پایانی ثبت قرار دارد و شرکت تعاونی تولید صنایع دستی
- برنامه ریزی برای برگزاری کلاس آموزش صنایع دستی برای حدود سی نفر در 6 گروه 5 نفره و 6 صنعت دستی مختلف
پس از بیان گزارش اجمالی توسط فعالین وکنشگران توسعه خواه روستا، اعضای حاضر در نشست، به طرح پرسش های خود پرداختند.
شایان ذکر است که پیش از شروع گفتگوها در این نشست هم اندیشی فیلم مستند «سفلی؛ ایران فردا» که در پیوند زیر در دسترس می باشد اکران شد.
در این نشست مقرر شد که مجموعه تجربیات توسعه روستا به صورت مشارکتی در قالب مجموعه گزارش های مناطق نمونه توسعه ای تدوین و منتشر گردد.
