منابع ملی؛ تعاریف و دامنه مفهومی
نام کارگروه: توسعه و منابع ملی
رئیس كارگروه: آقای عبدالرسول دیوسالار
شماره جلسه:۶
تاریخ برگزاری: ۸۸/۱۲/۱۸
محل برگزاری: موسسه اندیشه و پژوهش طرح هزاره
مدت زمان:۲ ساعت
حاضرین(به ترتیب الفبا): سمیه جوانمردی، حسن حاج قاسم، فرامرز دائی‌نژاد، عبدالرسول دیوسالار، مهران شمس‌احمر ، عبدالرحیم كركه‌آبادی، زهرا میر احسنی
غائبین: علیزاده، رضا مجیدزاده
تنظیم کننده: سمیه جوانمردی
عنوان: منابع ملی؛ تعاریف و دامنه مفهومی
کلیدواژه: منابع ملی، طرح تحقیق کارگروه
چکیده: در این نشت طرح پیشنهادی دكتر شمس احمر با محوریت فرایند پیشبرد مطالعات کارگروه و همچنین تعاریف و مفاهیم مهمی از جمله منبع ملی، ارائه و مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
مرور جلسه قبل:
در جلسه پیش، به نكات زیر اشاره شد:
۱٫تلقی زمان به مثابه یك منبع ملی یا یك عاملی محیطی در مدیریت منابع.
2.تاکید بر لزوم تحلیل منابع ملی خارج از محدودیت های جغرافیایی و نگاشت آن به عنوان یک ظرفیت قابل استفاده در راستای تامین منافع ملی فارغ از گستره جغرافیایی
۳٫اهمیت گذر از نگاه مالکیتی به منابع ملی و ارزش گذاری آن بر اساس سهم در تامین منافع ملی و نیل به توسعه
۴٫اهمیت بکارگیری راه‌های میانبر و الگوی جهشی توسعه.
سخنرانی
دکتر شمس احمر به عنوان ارائه دهنده جلسه مطالب خود را در دو بخش ارائه نمودند. در بخش اول به فرایند اجرای پروژه مطالعاتی و در بخش دوم به تعاریف و مفاهیم مهم مورد نظر کارگروه از جمله منبع ملی پرداختند .
سخنران در بخش اول دستیابی به اهداف کارگروه را در سه گام مورد بررسی قرار داد. گام صفر- طرح مدیریت پروژه؛ گام اول- انجام مطالعات پایه؛ گام دوم- بررسی رابطه بین مدیریت مهمترین منبع ملی در یک دوره زمانی مشخص برروی توسعه ملی ج.ا.ا؛ گام سوم- ارائه پیشنهاداتی برای استمرار و ساماندهی مطالعات مرتبط بعدی
پیام اصلی بخش اول ارائه ایشان را می توان به شكل زیر خلاصه كرد:
«هدف اصلی کارگروه، رسیدن به الگوی بومی از نسبت منابع ملی و توسعه ملی از طریق تحلیل رابطه یك منبع ملی و توسعه ملی، شناخت متغیرهای واسط تأثیرگذار و … است كه بتوانیم كلیه مواردی كه ارزش منبع بودن را دارا هستند، در آن قالب تحلیل نمائیم.»
تعریف ایشان از منبع ملی عبارت است از:
« منبع ملی عبارت است از پدیده ای حقیقی و یا اعتباری که قابل دسترس و قابل سنجش بوده و به طور بالقوه و یا بالفعل مبنایی برای احیاء فرآیندهایی جهت ایجاد ارزش افزوده در سطح ملی و حتی فرا ملی قرار می¬گیرد.»
ایشان در تدقیق مفهوم منبع ملی می افزایند:
«منابع ملی از زیر ساخت های ملی متمایز می¬گردند، زیرا منبع در ورودی یک سیستم قرار می¬گیرد و آغازگر فرآیندی است که محصولات و یا خدماتی را بدنبال دارد. منبع فرآیند ساز است و می-تواند موجب ارزش افزوده گردد. اما زیر ساخت¬های ملی مانند؛ امنیت عمومی، سرمایه اجتماعی، مشارکت عمومی، عدالت اجتماعی، مدیریت حرفه¬ای و… بستری برای تبدیل منابع به محصولات و خدمات بشمار می روند.»
بحث و تبادل نظر
در ارتباط با هدف طرح پیشنهادی، تدوین الگویی جهت بهره برداری بهینه از منابع ملی، به موارد زیر اشاره شد:
•در تدوین الگوی مورد نظر خوب است به این نكته مهم توجه شود كه با توجه به ضرورت‌های طرح راهبرد كه اساسا در سطح یك سازمان اجرایی قابل طرح و اجراء می باشد، قاعدتا در این كار نمی توانیم به دنبال طرح راهبرد و ارائه راهكار اجرایی باشیم. بلكه تمامی موضوعات مورد بحث، عمدتا در سطح دكترینال و مفهومی قابل طرح و بررسی می باشند و لازم است این نكته مورد توجه كافی قرار گیرد.
•با توجه به هدف طرح، این پرسش مطرح می شود كه آیا اساسا الگوی حاصله از اجرای این طرح، قابلیت پایش كلیه منابع ملی را داراست چرا كه اساسا از چنین الگویی، چنین قابلیتی انتظار می رود.
در پاسخ به دغدغه های فوق، دكتر شمس احمر با اشاره به سه سطح كنترل، كنترل استراتژی، كنترل تاكتیكی و كنترل راهبردی، اشاره نمودند:
« این سه سطح كنترل با یكدیگر تفاوت اساسی دارند. در كنترل استراتژی به دنبال كنترل مفروضات هستیم؛ مفروضاتی كه معمولا بدیهی پنداشته می شوند. كه خود نكته چالش برانگیزی خواهد بود.چنین استفاده‌ای از یك الگو، شاید ادعای بزرگی باشد.از جانب دیگر، با توجه به تفاوت مولفه‌های محیطی استراتژیك هر سازمان، پایش و كنترل استراتژیك این محیط نیز متفاوت خواهد بود. از جانب دیگر، هر چه قدر الگو كلان تر و در سطح ملی طرح شود، لاجرم از جزییات فاصله می گیریم و مجبوریم كیفی تر و كلی تر بحث كنیم.»
جمع بندی
در جمع بندی مواردی كه در ارتباط با تعریف منبع ملی اشاره شد می توان به نكات زیر توجه داشت:
•اگر ایجاد ارزش افزوده ملاك تعریف منبع ملی باشد، این پرسش طرح می شود كه اگر منبعی ایجاد ارزش افزوده كند و در راستای منافع ملی ما نباشد، آیا باز هم یك منبع ملی است؟ به بیانی دیگر در تبیین رابطه میان منابع ملی و توسعه یافتگی شاخص منافع ملی از نقش آشکار و پراهمیتی برخوردار است.
•اگر چه شاخص منفعت در تعریف منبع بودن یا منبع نبودن یك منبع، تأثیری ندارد اما بی تردید در تعیین اینكه آیا یك منبع می تواند به تولید قدرت ملی بیانجامد، و آیا ما را به سمت توسعه پیش می برد یا خیر، بسیار تأثیرگذار است.
•جهت بهره گیری از شاخص منفعت در تعریف عملیاتی منبع ملی، لازم است تأثیرات درازمدت، میان مدت و كوتاه مدت هر منبع نیز توجه شود. چرا كه ممكن است منبعی در كوتاه مدت، منفعت و در دراز مدت، چیزی جز ضرر به دنبال نداشته باشد.
دستور جلسه آینده
تهیه “درباره ما” كارگروه منابع ملی
تهیه زمانبدی برای طرح تحقیق كارگروه
بحث در خصوص تعریف منابع ملی
