جلسه ۳۲

نام کارگروه:توسعه و منابع ملی
رئیس كارگروه:آقای عبدالرسول دیوسالار
شماره جلسه: سی و سوم
تاریخ برگزاری:۱۳۸۹/۱۰/۸
محل برگزاری: موسسه اندیشه و پژوهش طرح هزاره
مدت زمان:۳ ساعت و نیم
حاضرین(به ترتیب الفبا): معصومه ثانی،دکتر غلامرضا حداد، بهشید حسینی، دکتر آمنه جعفری قدوسی، مهندس فرامرز داعی نژاد، عبدالرسول دیوسالار، دکتر محمود فرهادی نیا، زهرا میراحسنی، دکتر مهرداد ناظری
غائبین:دکترمهران شمس‌احمر
تنظیم کننده:معصومه ثانی جوشقانی
عنوان: سلسله گفتگوهای بنیادین در باب توسعه(۱۰)
کلیدواژه: مفهوم سازی توسعه، انسان حوری، اصول بنیادین توسعه

چکیده:این نشست، در ادامه سلسه مباحث بنیادین درباره توسعه برگزار شد که در آن آقای دکتر حداد به مفهوم سازی از توسعه پرداختند و مباحث ایشان توسط اعضا به بحث و بررسی گذاشته شد.

مباحث پیش از دستور:
۱٫ پیش از شروع ارائه دکتر حداد، جدول زمان بندی و عناوین مقالات اعضا تا پایان اسفند ۸۹ پیشنهاد شده در جلسه گذشته، مورد توافق نهایی قرار گرفت.

دستور كار جلسه:
در این جلسه ارائه آقای دکتر حداد با عنوان “مفهوم سازی از توسعه”مورد بررسی قرار گرفت.

مشروح مذاكرات:
با توجه به تلاش هر یک از اعضا در جلسات پیشین جهت تبیین مفهوم توسعه، در این جلسه، آقای دکتر حداد به مفهوم سازی از توسعه از منظر خود پرداختند.  در این اراائه ایشان به احصا بایسته هایی پیرامون توسعه و سپس تعریف و مفهوم سازی از توسعه، به شرح زیر پرداختند.
الف)بایسته هایی پیرامون توسعه:
۱٫بنیان های فلسفی توسعه(مفروضات گفتمانی توسعه)که عبارتند از:
(۱).توانایی حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش
(۲).حق حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش
(۳).ارتباط تنگاتنگ توانایی با خرد و تجربه
(۴).انگاره ترقی
بنابر این توسعه با سنت گرایی، بنیاد گرایی، تقدیرگرایی، و فرجام گرایی(آخر ؟؟؟انایی انسان در حاکمیت بر الزمان گرایی) قابل جمع نیست.
۲٫توسعه مفهومی پویا و داینامیک است و مفهوم سازی از توسعه متمرکز بر فرایند توسعه است و نه وضعیت توسعه یافتگی.
۳٫در مفهوم سازی فرایندی، با ”نرخ توسعه“ روبرو هستیم که   آنرا از مقایسه وضعیت فعلی با وضعیت پیشین حاصل می کنیم.
۴٫در مفهوم سازی فرایندی از توسعه، شاخص ها و بنیان ها جهانشمول تعریف می شوند اما الزاماّ مسیرها مشترک نیستند.الگوی ارتقاء سطح توسعه متناسب با زمینه ها و پتانسیل های بومی قابل برنامه ریزی است.
۵٫مفهوم سازی   از توسعه می بایست به گونه ای فراتاریخی صورت گیرد.
۶٫نرخ  توسعه می بایست قابل سنجش و ارزیابی باشد.
۷٫توسعه   مفهومی بین رشته ای بوده  و از این رو نیازمند رویکردی میان رشته ای  است و می بایست مجموعه  علوم اجتماعی  ( اقتصاد ،علوم سیاسی، جامعه شناسی،  اقتصاد سیاسی، روابط بین الملل، انسان شناسی، اکولوژی، مطالعات جنسیتی،  مطالعات فرهنگی و …)  را   شامل باشد.
۸٫توسعه  مفهومی یکپارچه و غیر قابل تفکیک است. ارزیابی و سنجش توسعه نیز می‌بایست بر منطقی کل گرایانه استوار باشد.
۹٫شاخص ”رشد متوازن” به دلیل پیوند انداموار میان ابعاد گوناگون توسعه مهمترین معیار سنجش توسعه در مفهوم سازی جدید از توسعه است.
۱۰٫واحد تحلیل در توسعه انسان است و لذا سطح تحلیل در توسعه روندها می باشند و نه بازیگران دخیل در جریان توسعه.
۱۱٫مفهوم توسعه نباید اسیر فراروایتی خاص از توسعه و یک روش‌شناختی متصلب باشد.
۱۲٫توسعه کیفیتی است که همگان را تحت پوشش قرار می دهد و فرض انسان به عنوان واحد تحلیل گویای اهمیت شاخص توزیع در مفهوم سازی از توسعه است.
۱۳٫مفهوم سازی جدید از توسعه می بایست مبتنی بر نگاهی آسیب شناسانه به تجربیات گذشته و  متوجه  اقتضائات زمینه ای و بومی نیز باشد.
۱۴٫تاکید بر ”ارتقاء متوازن ”  به نوعی متاثر از  آسیب شناسی تجربیات توسعه در جوامع در حال گذار است.
۱۵٫توسعه در مقاطعی می‌تواند عامل تضاد بوده و تعادل و نظم مستقر را دگرگون سازد.
ب) مفهوم سازی از توسعه:
۱٫توسعه به معنای ارتقاء متوازن سطح آگاهی، توانمندی، و رضایت مندی فرد است.که هر یک از آنها قابل تفکیک به ابعاد گوناگون بوده و امکان شاخص سازی های مجزا را دارا می‌باشند.
الف) شاخص توازن از اثرِ وتویی در این مفهوم سازی برخوردار است.
ب) نرخ توسعه در یک الگوی انتزاعی به شرح ذیل قابل نمایش است:
RD= Z[ (A-a)+(T-t)+(R-r)] ۲٫تاکنون ۹۳  مورد شاخص معتبر بین المللی  مرتبط با توسعه مورد شناسایی قرار گرفته اند که به شکل دوره ای در مورد تمامی کشورهای جهان مورد  ارزیابی و سنجش قرارمی گیرند.
۳٫بر اساس آنچه گفته شد جامعه توسعه یافته جامعه ای است که دارای نهادها و سازمانهایی است که به طور مداوم وضعیت این معیارها را پیمایش می کند.

نقد و نظر:
۱٫در بیان مبانی نظری توسعه، به فراگیر بودن مبحث توسعه و اینکه توسعه باید همه بخش‌ها را در بر گیرد که مبحث کاملاً درستی است اشاره شد. چرا که می‌توان از توسعه به‌عنوان فراگرد پیچیده و چندبعدی‌ای نام برد که همه بخش‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را در الگویی در ارتباط متقابل با یکدیگر قرار می‌دهد. به نظر شما در این تعریف که توسعه را به معنای ارتقاء توان، متوازن سازی سطح آگاهی و رضایتمندی فرد برشمردید همه ابعاد در نظر گرفته شده اند؟ آنچه از ظاهر این تعریف بر می‌آید بیشتر شاخص های اجتماعی را در بر می گیرد.(میراحسنی)
۲٫این سطوح (آگاهی، رضایتمندی، توانمندی) در سظحی از عام بودگی قرار دارند که همه سطوح و ابعاد را در بر گیرند.وظیفه تخصیص این شاخص ها بر عهده دستگاه حکمرانی است.(حداد)
۳٫برخی از اعضاعبارت تضاد عامل بی ثباتی است را به چالش کشیدند.(داعی نژاد)برخی به جای آن عبارت بی ثباتی و عدم تعادل را پیشنهاد کردند. (فرهادی نیا)و گروهی با آن با این استدالال که تغییر، خصوصیت جوامع در حال گذار است موافق بودند.(دیوسالار، حداد، ناظری، جعفری).گرچه مسیر توسعه از وضعیت تضاد زیاد به وضعیت تضاد کم حرکت میکند.
۴٫برخی فضای چنین مفهوم سازی از توسعه را اثبات گرایانه ارزیابی کردند(ناظری) و برآن بودند چنین نگاهی فضای اندیشه های قرن۲۱ را در برنمی گیرد.(ناظری و دیوسالار). دکتر حداد معتقد بودند به دلیل ماهیت واکاوانه اندیشه های پست مدرن، بنیان های آن قابل تجمیع با توسعه نیست.
۵٫برخی اعضا مولفه های آگاهی، رضایتمندی و توانمندی را در طول هم می دانستند.(فرهادی نیا)و برخی این مسیر خطی را نمی پذیرفتند. (حداد و جعفری)
۶٫در بحث تعریف توسعه برخی به رابطه بین مطلوبیت و رضایتمندی قائل بودند.(دیوسالار، جعفری، میراحسنی) و برخی به دلیل احتیاج مطلوبیت به فاعل شناسا این موضوع را قبول نداشتند.(حداد، داعی نژاد)
۷٫در بررسی مسیر توسعه برخی از اعضا با اتکا به روند شناسی در مباحث آینده شناسی، خواهان شناخت جایگاه روندها درالگوی مورد نظر بودند(داعی نژاد). دکتر حداد با استناد به بازفرجام بودن الگو خود آن را با شیوه های آینده پژوهی هم ساز دانست.
۸٫در بررسی تعریف ذکر شده از توسعه این پرسش مطرح نشد که  توزیع عادلانه و توازن با هم همراه هستند یا متضاد؟(داعی نژاد)دکتر حداد با تکیه بر مفهوم توازن آن ها را دربرگیرنده مجموعه‌ای از شاخص ها با اوزان متفاوت  دانست. که به دلیل محوریت انسان در تعریف شاخص های توزیعی، تولیدی و بازتوزیعی از حداقل اختلاف و انفکاک برخوردارند.
۹٫جایگاه توزیع عادلانه درتعریف ارائه شده چیست؟ (جعفری)در این باره اشاره شد با قراردادن فرد درمقام واحد تحلیل به عنوان نمونه مثالی، وضعیت توزیع می تواند نرخ توسعه را نشان دهد.(حداد)

جمع‌بندی:
مقرر شد دکتر لیست شاخص‌ها ۹۳‌گانه سنجش توسعه را جهت بهره‌برداری در اختیار اعضا  قرار دهند.

دستور کار جلسه آینده:
جمع بندی سلسله مباحث بنیادین درباره توسعه(ارائه آقای دیوسالار)