برخورداری تصویری جامع و کامل از تفکر توسعه در ایران بدون آشنایی با
دیدگاه های دکتر مصطفی ازکیا که لقب یکی از پیشکسوتان توسعه پژوه در ایران
را به دوش می کشد غیرممکن است. بدین منظور در ادامه تنظیم کتاب گفت و گو با
اندیشمندان توسعه ایران، به اخذ نظرات و دیدگاه های این استاد برجسته
دانشگاه تهران پرداختیم. این گفت و گو با حضور عبدالرسول دیوسالار و مهرداد
ناظری صورت گرفت. دکتر ازکیا، توسعه را دگرگونی در ساختارهای فرهنگی،
ایستاری و ارزشی جامعه در دو بعد مادی و معنوی می داند و برای آن ماهیتی
فرایندی قائل است. وی معتقد است دوره ای که بتوانیم برای توسعه یک قانون
تعمیم یافته براساس تجربیات پیشین تعریف کنیم گذشته است و اکنون توسعه
بیشتر معنایی بومی و محلی دارد و فرموله کردن شیوه های توسعه به معنای
کلاسیک آن دیگر مدنظر نیست. از منظر این استاد دانشگاه تهران، توسعه یک فرم
درونی در هر جامعه دارد که با مشارکت عامه مردم صورت بندی می شود و نه از
طریق استفاده از نسخه های متمرکز تجویزی، ضمن اینکه روابط استعماری یا
بیرونی را نیز در فهم امر توسعه باید مدنظر داشت. براین اساس دکتر ازکیا
دامنه توسعه را در برگیرنده طیف متنوعی از موضوعات به ویژه مسائلی چون فقر،
محیط زیست و کودکان می داند.
دکتر ازکیا جریان توسعه در ایران را فاقد
استراتژی معینی می داند و می گوید برنامه های توسعه ایران فاقد مطالعه کافی
بوده اند، دیدگاه ها و مطالبات مردم را در بر نگرفته اند و اساسا مساله
محور نبوده اند. از سوی دیگر به باور این استاد دانشگاه تهران، توسعه در
ایران هیچگاه به صورت محلی پیگیری نشده است، در حالیکه ابتدا باید شناخت
دقیقی از مناطق به دست می آمد و با شناخت نیازها و مسائل هر منطقه به رفع و
حل آنها مبادرت می شد. دکتر ازکیا بزرگترین مانع توسعه ایران از منظر
منابع را در بحث بهره برداری از منابع دانسته و معتقدند اگر الگوهای محلی
توسعه پیگیری شود آنگاه می توان براساس ترکیب منابع در مناطق گوناگون،
الگوی توسعه را ویژه آن منطقه طراحی کرد و تغییرات لازم را در آن اعمال کرد
تا بدین صورت حتی الگوی تخصیص منابع نیز از دل مطالبات مردمی بیرون کشده
شود.
دیدگاه های دکتر مصطفی ازکیا که لقب یکی از پیشکسوتان توسعه پژوه در ایران
را به دوش می کشد غیرممکن است. بدین منظور در ادامه تنظیم کتاب گفت و گو با
اندیشمندان توسعه ایران، به اخذ نظرات و دیدگاه های این استاد برجسته
دانشگاه تهران پرداختیم. این گفت و گو با حضور عبدالرسول دیوسالار و مهرداد
ناظری صورت گرفت. دکتر ازکیا، توسعه را دگرگونی در ساختارهای فرهنگی،
ایستاری و ارزشی جامعه در دو بعد مادی و معنوی می داند و برای آن ماهیتی
فرایندی قائل است. وی معتقد است دوره ای که بتوانیم برای توسعه یک قانون
تعمیم یافته براساس تجربیات پیشین تعریف کنیم گذشته است و اکنون توسعه
بیشتر معنایی بومی و محلی دارد و فرموله کردن شیوه های توسعه به معنای
کلاسیک آن دیگر مدنظر نیست. از منظر این استاد دانشگاه تهران، توسعه یک فرم
درونی در هر جامعه دارد که با مشارکت عامه مردم صورت بندی می شود و نه از
طریق استفاده از نسخه های متمرکز تجویزی، ضمن اینکه روابط استعماری یا
بیرونی را نیز در فهم امر توسعه باید مدنظر داشت. براین اساس دکتر ازکیا
دامنه توسعه را در برگیرنده طیف متنوعی از موضوعات به ویژه مسائلی چون فقر،
محیط زیست و کودکان می داند.
دکتر ازکیا جریان توسعه در ایران را فاقد
استراتژی معینی می داند و می گوید برنامه های توسعه ایران فاقد مطالعه کافی
بوده اند، دیدگاه ها و مطالبات مردم را در بر نگرفته اند و اساسا مساله
محور نبوده اند. از سوی دیگر به باور این استاد دانشگاه تهران، توسعه در
ایران هیچگاه به صورت محلی پیگیری نشده است، در حالیکه ابتدا باید شناخت
دقیقی از مناطق به دست می آمد و با شناخت نیازها و مسائل هر منطقه به رفع و
حل آنها مبادرت می شد. دکتر ازکیا بزرگترین مانع توسعه ایران از منظر
منابع را در بحث بهره برداری از منابع دانسته و معتقدند اگر الگوهای محلی
توسعه پیگیری شود آنگاه می توان براساس ترکیب منابع در مناطق گوناگون،
الگوی توسعه را ویژه آن منطقه طراحی کرد و تغییرات لازم را در آن اعمال کرد
تا بدین صورت حتی الگوی تخصیص منابع نیز از دل مطالبات مردمی بیرون کشده
شود.
