انتشار کتاب مطالعات توسعه و منابع ملی با همکاری انتشارات روزنه
به دنبال عقد تفاهم نامه همکاری علمی میان موسسه اندیشه و پژوهش طرح هزاره و انتشارات روزنه، اولین کتاب کارگروه منابع ملی با عنوان «مطالعات توسعه و مولفه منابع» توسط این انتشارات به طبع خواهد رسید. گروه نویسندگان کتاب تلاش کرده اند به تبیین جایگاه مولفه منابع در مطالعات توسعه بپردازدند و تلاش دارند این پرسش را پاسخ دهند که میزان اهمیت منابع و بخصوص منابع ملی در نظریه توسعه به چه میزان است. بدین منظور فصول مختلف کتاب از زوایای سیاسی، اقتصادی، جامعه شناختی و مدیریتی به این پرسش پاسخ می دهند. در چهار فصل اول کتاب مباحث مبسوطی در خصوص ماهیت و چیستی منبع و منابع ملی مطرح شده است. فصول این کتاب که با مقدمه دکتر ناصر فکوهی به طبع خواهد رسید عبارتند از:
سخن هزاره ………………………………………………………………..
مقدمه دکتر ناصر فکوهی ………………………………………………….
مقدمه: به سوی پیشنظریهی توسعهی منبعمحور………………………….۲۳
به دنبال عقد تفاهم نامه همکاری علمی میان موسسه اندیشه و پژوهش طرح هزاره و انتشارات روزنه، اولین کتاب کارگروه منابع ملی با عنوان «مطالعات توسعه و مولفه منابع» توسط این انتشارات به طبع خواهد رسید. گروه نویسندگان کتاب تلاش کرده اند به تبیین جایگاه مولفه منابع در مطالعات توسعه بپردازدند و تلاش دارند این پرسش را پاسخ دهند که میزان اهمیت منابع و بخصوص منابع ملی در نظریه توسعه به چه میزان است. بدین منظور فصول مختلف کتاب از زوایای سیاسی، اقتصادی، جامعه شناختی و مدیریتی به این پرسش پاسخ می دهند. در چهار فصل اول کتاب مباحث مبسوطی در خصوص ماهیت و چیستی منبع و منابع ملی مطرح شده است. فصول این کتاب که با مقدمه دکتر ناصر فکوهی به طبع خواهد رسید عبارتند از:
سخن هزاره ………………………………………………………………..
مقدمه دکتر ناصر فکوهی ………………………………………………….
مقدمه: به سوی پیشنظریهی توسعهی منبعمحور………………………….۲۳
فصل اول: مسئله توسعه ومنابع…………………………………………… ۳۷
۱٫ مقدمه ………………………………………………………………… 37
2. توسعه بهمثابه چالش،مسئله ویاهدف ………………………………. 38
3. نظریه توسعه هم چون فرایندی معطوفبه یک وضعیت ……………….. 48
4. فرضیهسازی درروابط منابع ملی وتوسعه …………………………….. 55
منابع فصل اول …………………………………………………………… 78
فصل دوم: تحول نظریه توسعه درمکاتب مختلف ………………………… 80
1. مقدمه ………………………………………………………………… 80
2. سوابق نظری توسعه ………………………………………………… 82
3. طبقهبندی نظریاتتوسعه ………………………………………………. 85
4. مکتب نوسازی ………………………………………………………… 89
5. مکتب وابستگی ………………………………………………………. 99
6. نظریه وابستگی ………………………………………………………. 101
7. گرایشهای کنونی وآتی درنظریات توسعه …………………………… 109
8. پستمدرنیسم وتوسعه ……………………………………………….. 115
جمعبندی ………………………………………………………………… 116
منابع فصل دوم ………………………………………………………….. 120
فصل سوم: مبانی مشترک توسعه …………………………………….. 122
1. مقدمه ……………………………………………………………….. 122
2. ضرورتهای نظری وعملی تعریف مبانی مشترک توسعه …………… 125
3. مبانی مشترک درمفهوم توسعه …………………………………….. 127
جمعبندی ………………………………………………………………… 139
منابع فصل سوم …………………………………………………………. 141
فصل چهارم: منبع چیست ومنابع کدامند؟ ……………………………… 143
مقدمه ……………………………………………………………………. 143
2. چیستی منبع وتعریف منابع ملی ……………………………………… 144
3. ملاحظات مفهومی منابع ملی ……………………………………….. 154
4. اجزاوعناصرمنابع ملی …………………………………………………. 162
5. جمعبندی ……………………………………………………………… 169
منابع فصل چهارم ………………………………………………………… 171
بخش دوم: تجزیهوتحلیل روابط منابع وتوسعه ……………………………. 173
فصل پنجم: الگوی ترکیب منابع ملی درتوسعه …………………………… 174
1.مقدمه ………………………………………………………………….. 174
2. نقش منابع درتوسعه ونظریه ثروت کل ………………………………… 176
3. مسئله ترکیب منابع ومفاهیم مرتبط …………………………………… 182
4. تعیین ترکیب منابع ملی ازطریق برآوردثروت کل ……………………….. 193
5. ترکیب منابع ملی ………………………………………………………. 197
6. جمعبندی ………………………………………………………………. 206
منابع فصل پنجم …………………………………………………………… 212
فصل ششم: نقش منابع ملی درتوسعه ازمنظرتضادگرایان ………………. 215
1. مقدمه ………………………………………………………………….. 215
2. تعریف مفاهیم ………………………………………………………….. 219
3. مروری برادبیات نظری تضادگرایان ………………………………………. 220
4. روش تحلیل مارکس بهمثابه چهارچوب نظری ………………………….. 226
5. تضادهای سرمایهداری وتوزیع ناعادلانهی منابع ………………………… 234
6. مالکیت خصوصی وزوال منابع …………………………………………… 236
7. ناکارآمدی دولتها،اضمحلال وتخریب منابع …………………………….. 239
8. فرایندشکلگیری آگاهی وافزایش بهرهوری منابع ………………………. 242
9. الگوی مفهومی روابط منابع ملی وتوسعه ………………………………. 245
10. برداشتی نوازنظریه مارکس ……………………………………………. 246
11. جمعبندی ………………………………………………………………. 248
فصل هفتم: توسعه وساختار توزیع منابع در نظام سیاسی ……………….. 254
1. مقدمه …………………………………………………………………… 254
2. الگوی ضرورت ساختاری اپتربهمثابه چهارچوب نظری ……………………. 259
3. ساختارتعیین وتوزیع منابع ………………………………………………… 263
4. تغییرالگوی تخصیص منابع درنظامهای سیاسی واثرآن برنوسازی ……….. 266
5. جمعبندی ………………………………………………………………… 271
منابع فصل هفتم ……………………………………………………………. 273
فصل هشتم: نقدرابطه همبستگی منفی منابع ملی وتوسعه باتأکیدبرمنابع طبیعی … ۲۷۴
۱٫ مقدمه …………………………………………………………………… 274
2. ادبیات نظری …………………………………………………………….. 280
3. مفهوم توسعه اقتصادی …………………………………………………. 285
4. مفهوم منابع ملی ……………………………………………………….. 285
5. نهادهاوکیفیت نهادی ……………………………………………………. 287
6. منابع طبیعی وکیفیت نهادی …………………………………………….. 288
7. عوامل تأثیرگذاربرکیفیت نهادی ………………………………………….. 293
8. بیان نموداری نقش منابع ملی درتوسعه اقتصادی ………………………. 296
9. جمعبندی ………………………………………………………………… 300
فصل نهم: جایگاه منابع ملی درسیاست خارجی توسعهگرا ……………….. 307
1. مقدمه ……………………………………………………………………. 307
2. فضای مکانهاوفضای جریانهابهمثابه چهارچوب نظری …………………. 309
3. پیشینه پژوهش درایران وجهان ………………………………………….. 311
4. مفهوم منابع،سیاست ودولت توسعهگرا ………………………………… 314
5. منابع ملی سیاست خارجی …………………………………………….. 322
6. الزامات سیاست خارجی توسعهگرا …………………………………….. 329
7. منابع ملی درسیاست خارجی توسعهگرای ایران ………………………. 338
8. جمعبندی ………………………………………………………………… 357
منابع فصل نهم ……………………………………………………………… 359
فصل دهم: نگرش راهبردی به منابع ملی وتعیین اهداف توسعه ………….. 362
1. توسعه ملی وتعاریف آن …………………………………………………. 362
2. مبانی مفهومی منابع ملی ……………………………………………… 366
3. الگوی مفهومی تحقیق ………………………………………………….. 368
4. منابع ملی ونگرش راهبردی …………………………………………….. 369
5. قلمرومفهومی ومؤلفههای مشترک درتعریف راهبرد ……………………. 372
6. مدیریت راهبردی ومحیط پیچیدهی ملی …………………………………. 376
7. مدیریت راهبردی وجاگذاری منابع ملی دربرنامهریزی توسعه …………… 379
8. مدیریت یکپارچهی منابع …………………………………………………. 382
9. بهکارگیری رویکردراهبردی درمدیریت منابع ملی ………………………… 384
10. جمعبندی ………………………………………………………………. 388
منابع فصل دهم …………………………………………………………….. 391
فصل یازدهم:نگاه پست مدرن به رابطه میان توسعه ومنابع ……………….. 392
1. مقدمه ……………………………………………………………………. 392
2. بنیانهای پستمدرنیسم ازمنظرلیوتار،فوکو،دریداوگیر ……………………… 396
3. اندیشه بودیاربهمثابه چهارچوب نظری …………………………………… 403
4. پستم درنیسم چیست؟ …………………………………………………. 407
5. توسعه،منابع ونگاه پستمدرن ……………………………………………. 409
6. بحران محیطی،اتلاف منابع وپستمدرنیسم ……………………………… 414
7.پستمدرنیسم؛مصرف انبوه یاصرفهجویی …………………………………. 417
8.قرائت پستمدرنیسم،فرآگاهی وتغییردرنوع نگاه ………………………….. 422
9. تعاریف پستمدرن ازتوسعه ومنابع ……………………………………….. 427
8. پست مدرنیسم؛مواجه بابحرانهاوارائه راهکارها ………………………… 432
9. جمعبندی ………………………………………………………………… 439
منابع فصل یازدهم …………………………………………………………… 441
فصل دوازدهم: اهمیت بنیادین روابط توسعه ومنابع ………………………… 444
1. مقدمه ……………………………………………………………………. 444
2. محورهای ارتباط میان توسعه ومنابع …………………………………….. 447
1-2. تناسب میان ساخت وترکیب منابع باوضعیت توسعهیافتگی …………. 447
2-2. تناسب میان ساخت ومدیریت منابع باوضعیت عقبماندگی …………. 450
3-2. ساختارضروری تخصیص منابع درنظامهای سیاسی وتأثیرآن برروندهای توسعه .. 451
4-2. فراوانی منابع وتضعیف رشداقتصادی ناشی ازضعف درکیفیت نهادی … 453
5-2. هدفگذاری برنامههای توسعه برمبنای منابع ملی …………………… 454
6-2. تغییرساختارمنابع ورابطهی آن باتغییراجتماعی ……………………….. 455
3. جمعبندی ………………………………………………………………… 458
۱٫ مقدمه ………………………………………………………………… 37
2. توسعه بهمثابه چالش،مسئله ویاهدف ………………………………. 38
3. نظریه توسعه هم چون فرایندی معطوفبه یک وضعیت ……………….. 48
4. فرضیهسازی درروابط منابع ملی وتوسعه …………………………….. 55
منابع فصل اول …………………………………………………………… 78
فصل دوم: تحول نظریه توسعه درمکاتب مختلف ………………………… 80
1. مقدمه ………………………………………………………………… 80
2. سوابق نظری توسعه ………………………………………………… 82
3. طبقهبندی نظریاتتوسعه ………………………………………………. 85
4. مکتب نوسازی ………………………………………………………… 89
5. مکتب وابستگی ………………………………………………………. 99
6. نظریه وابستگی ………………………………………………………. 101
7. گرایشهای کنونی وآتی درنظریات توسعه …………………………… 109
8. پستمدرنیسم وتوسعه ……………………………………………….. 115
جمعبندی ………………………………………………………………… 116
منابع فصل دوم ………………………………………………………….. 120
فصل سوم: مبانی مشترک توسعه …………………………………….. 122
1. مقدمه ……………………………………………………………….. 122
2. ضرورتهای نظری وعملی تعریف مبانی مشترک توسعه …………… 125
3. مبانی مشترک درمفهوم توسعه …………………………………….. 127
جمعبندی ………………………………………………………………… 139
منابع فصل سوم …………………………………………………………. 141
فصل چهارم: منبع چیست ومنابع کدامند؟ ……………………………… 143
مقدمه ……………………………………………………………………. 143
2. چیستی منبع وتعریف منابع ملی ……………………………………… 144
3. ملاحظات مفهومی منابع ملی ……………………………………….. 154
4. اجزاوعناصرمنابع ملی …………………………………………………. 162
5. جمعبندی ……………………………………………………………… 169
منابع فصل چهارم ………………………………………………………… 171
بخش دوم: تجزیهوتحلیل روابط منابع وتوسعه ……………………………. 173
فصل پنجم: الگوی ترکیب منابع ملی درتوسعه …………………………… 174
1.مقدمه ………………………………………………………………….. 174
2. نقش منابع درتوسعه ونظریه ثروت کل ………………………………… 176
3. مسئله ترکیب منابع ومفاهیم مرتبط …………………………………… 182
4. تعیین ترکیب منابع ملی ازطریق برآوردثروت کل ……………………….. 193
5. ترکیب منابع ملی ………………………………………………………. 197
6. جمعبندی ………………………………………………………………. 206
منابع فصل پنجم …………………………………………………………… 212
فصل ششم: نقش منابع ملی درتوسعه ازمنظرتضادگرایان ………………. 215
1. مقدمه ………………………………………………………………….. 215
2. تعریف مفاهیم ………………………………………………………….. 219
3. مروری برادبیات نظری تضادگرایان ………………………………………. 220
4. روش تحلیل مارکس بهمثابه چهارچوب نظری ………………………….. 226
5. تضادهای سرمایهداری وتوزیع ناعادلانهی منابع ………………………… 234
6. مالکیت خصوصی وزوال منابع …………………………………………… 236
7. ناکارآمدی دولتها،اضمحلال وتخریب منابع …………………………….. 239
8. فرایندشکلگیری آگاهی وافزایش بهرهوری منابع ………………………. 242
9. الگوی مفهومی روابط منابع ملی وتوسعه ………………………………. 245
10. برداشتی نوازنظریه مارکس ……………………………………………. 246
11. جمعبندی ………………………………………………………………. 248
فصل هفتم: توسعه وساختار توزیع منابع در نظام سیاسی ……………….. 254
1. مقدمه …………………………………………………………………… 254
2. الگوی ضرورت ساختاری اپتربهمثابه چهارچوب نظری ……………………. 259
3. ساختارتعیین وتوزیع منابع ………………………………………………… 263
4. تغییرالگوی تخصیص منابع درنظامهای سیاسی واثرآن برنوسازی ……….. 266
5. جمعبندی ………………………………………………………………… 271
منابع فصل هفتم ……………………………………………………………. 273
فصل هشتم: نقدرابطه همبستگی منفی منابع ملی وتوسعه باتأکیدبرمنابع طبیعی … ۲۷۴
۱٫ مقدمه …………………………………………………………………… 274
2. ادبیات نظری …………………………………………………………….. 280
3. مفهوم توسعه اقتصادی …………………………………………………. 285
4. مفهوم منابع ملی ……………………………………………………….. 285
5. نهادهاوکیفیت نهادی ……………………………………………………. 287
6. منابع طبیعی وکیفیت نهادی …………………………………………….. 288
7. عوامل تأثیرگذاربرکیفیت نهادی ………………………………………….. 293
8. بیان نموداری نقش منابع ملی درتوسعه اقتصادی ………………………. 296
9. جمعبندی ………………………………………………………………… 300
فصل نهم: جایگاه منابع ملی درسیاست خارجی توسعهگرا ……………….. 307
1. مقدمه ……………………………………………………………………. 307
2. فضای مکانهاوفضای جریانهابهمثابه چهارچوب نظری …………………. 309
3. پیشینه پژوهش درایران وجهان ………………………………………….. 311
4. مفهوم منابع،سیاست ودولت توسعهگرا ………………………………… 314
5. منابع ملی سیاست خارجی …………………………………………….. 322
6. الزامات سیاست خارجی توسعهگرا …………………………………….. 329
7. منابع ملی درسیاست خارجی توسعهگرای ایران ………………………. 338
8. جمعبندی ………………………………………………………………… 357
منابع فصل نهم ……………………………………………………………… 359
فصل دهم: نگرش راهبردی به منابع ملی وتعیین اهداف توسعه ………….. 362
1. توسعه ملی وتعاریف آن …………………………………………………. 362
2. مبانی مفهومی منابع ملی ……………………………………………… 366
3. الگوی مفهومی تحقیق ………………………………………………….. 368
4. منابع ملی ونگرش راهبردی …………………………………………….. 369
5. قلمرومفهومی ومؤلفههای مشترک درتعریف راهبرد ……………………. 372
6. مدیریت راهبردی ومحیط پیچیدهی ملی …………………………………. 376
7. مدیریت راهبردی وجاگذاری منابع ملی دربرنامهریزی توسعه …………… 379
8. مدیریت یکپارچهی منابع …………………………………………………. 382
9. بهکارگیری رویکردراهبردی درمدیریت منابع ملی ………………………… 384
10. جمعبندی ………………………………………………………………. 388
منابع فصل دهم …………………………………………………………….. 391
فصل یازدهم:نگاه پست مدرن به رابطه میان توسعه ومنابع ……………….. 392
1. مقدمه ……………………………………………………………………. 392
2. بنیانهای پستمدرنیسم ازمنظرلیوتار،فوکو،دریداوگیر ……………………… 396
3. اندیشه بودیاربهمثابه چهارچوب نظری …………………………………… 403
4. پستم درنیسم چیست؟ …………………………………………………. 407
5. توسعه،منابع ونگاه پستمدرن ……………………………………………. 409
6. بحران محیطی،اتلاف منابع وپستمدرنیسم ……………………………… 414
7.پستمدرنیسم؛مصرف انبوه یاصرفهجویی …………………………………. 417
8.قرائت پستمدرنیسم،فرآگاهی وتغییردرنوع نگاه ………………………….. 422
9. تعاریف پستمدرن ازتوسعه ومنابع ……………………………………….. 427
8. پست مدرنیسم؛مواجه بابحرانهاوارائه راهکارها ………………………… 432
9. جمعبندی ………………………………………………………………… 439
منابع فصل یازدهم …………………………………………………………… 441
فصل دوازدهم: اهمیت بنیادین روابط توسعه ومنابع ………………………… 444
1. مقدمه ……………………………………………………………………. 444
2. محورهای ارتباط میان توسعه ومنابع …………………………………….. 447
1-2. تناسب میان ساخت وترکیب منابع باوضعیت توسعهیافتگی …………. 447
2-2. تناسب میان ساخت ومدیریت منابع باوضعیت عقبماندگی …………. 450
3-2. ساختارضروری تخصیص منابع درنظامهای سیاسی وتأثیرآن برروندهای توسعه .. 451
4-2. فراوانی منابع وتضعیف رشداقتصادی ناشی ازضعف درکیفیت نهادی … 453
5-2. هدفگذاری برنامههای توسعه برمبنای منابع ملی …………………… 454
6-2. تغییرساختارمنابع ورابطهی آن باتغییراجتماعی ……………………….. 455
3. جمعبندی ………………………………………………………………… 458
منابع فصل دوازدهم …………………………………………………………. 460
کتاب شناسی توسعه ومنابع ………………………………………………. 461
نمایه …………………………………………………………………………. 479