بررسی روش‌شناسی گفتگو با صاحب‌نظران حوزه توسعه
نام کارگروه: توسعه و منابع ملی
رئیس كارگروه: آقای عبدالرسولدیوسالار
شماره جلسه: پنجاه و نه
تاریخ برگزاری: ۱۳۹۱/۳/۲۲
محل برگزاری: اندیشگاه طرح توسعه هزاره
مدت زمان:۲ ساعت
حاضرین(به ترتیب الفبا):مهندس علی اسدی،دکتر آمنه جعفری قدوسی، دکتر غلامرضا حداد،عبدالرسول دیوسالار، دکتر مهرداد ناظری
غائبین: خانم فاطمه افشار، مهندس فیروز بالكانی، دکتر محمود فرهادی‌نیا
میهمانان: دکتر نوری
تنظیم‌کننده: سمیه میربراتی
عنوان: بررسی روش‌شناسی گفتگو با صاحب‌نظران حوزه توسعه
چکیده: در ابتدای این نشست آقای دیوسالار خلاصه‌ای از مطالب جلسه قبل در رابطه با این موضوع را بیان نمودند واهداف ذكر شده از مصاحبه را به شرح ذیل مطرح كردند:
اهداف كلان:
۱- دستیابی به زمینه‌هاو مبانی پیش‌نظریه توسعه منبع‌محور
۲- ترسیم وضعیت نظریه توسعه از منظر متفكرین ایرانی
اهداف خرد:
۱- تولید با قابلیت فروش
۲- بازشناسی مفهوم توسعه ومنابع از نظر متفكرین ایرانی
۳- نگاه آسیب‌شناسی به وضعیت توسعه در ایران
دستوركار جلسه:
با ذكر این مقدمه مبنای جلسه بر این نهاده شدكه این اهداف چگونه در‌قالب عملیاتی پیاده شوند و مشخص‌كردن متدولوژی انجام مصاحبه‌های، انتخاب افراد مصاحبه‌شونده و زمانبندی كار از دیگر برنامه‌های این جلسه بود.
مشروح مذاكرات:
-هدف ما دستیابی به یك مجموعه مصاحبه‌های ساختارمند و هدفمند با نخبگان توسعه ایران می‌باشدكه از این مجموعه بتوانیم نظر آن افراد را درباره توسعه و همچنین رابطه منابع و توسعه بدانیم و با بررسی اجمالی كارهای آنها درباره توسعه، به جمع بندی نهایی خود بپردازیم و از آنجا كه بحث اصلی، مكانیسم اثرگذاری منابع بر توسعه می باشد باید تا حدودی از روابط منابع و توسعه فاصله گرفته و نوع اثرگذاری منابع بر توسعه را از دید آنها بررسی كنیم. (دیوسالار)
-زمانیكه فرد مصاحبه‌شونده یك فیلسوف باشد هدف معرفی نگاه و فلسفه آن فیلسوف است و در این وضعیت باید شناخت كامل نسبت به فرد مصاحبه شونده داشته باشید و تمام زوایای ذهن او را سنجیده باشید در حالی كه در رابطه با كار ما آشنایی به طور محدود ضروری است و الزامی ندارد كه به طور كامل برروی اندیشه های فرد متمركز شوید به این دلیل كه شما قصد دارید با سوالات مطرح شده او را در مسیر خودتان هدایت كنید و برای این كار لازم است كه هر یك از اعضاء درحوزه تخصصی خود مصاحبه بگیرند و شناخت محدودی از فرد مصاحبه شونده داشته باشند وبیشتر از آن ضروری است كه نسبت به ادبیات توسعه آشنایی داشته باشند. (دكتر‌حداد)
-تا امروز كتاب مستقلی كه محتوای آن مجموعه نظرات افرادی باشد كه درباره توسعه دریك دوره مشخص فكر كرده اند، وجود ندارد. در واقع ما مفهوم توسعه را كه سوژه اصلی كارگروه می باشد با یك سری صاحب نظر به تبادل اندیشه می گذاریم تا نظر آنها رابدانیم. مرحله دوم اینكه ما روندی را طی می كنیم كه در زمان تولید مصاحبه ها به طور ناخودآگاه داده موردنیاز ما ایجاد می شود و در مسیر فرآیند حركتی اندیشگاه پیش میرود. (دكتر ناظری)
-افراد مدنظر ما برای مصاحبه یك سری نظریه پرداز می باشند كه قبلا نظریات خود راصورت بندی كرده یا نكرده اند اگر نظریات آنها صورت بندی شده باشد چیز جدیدی برای ما حاصل نمی شود و تنها ممكن است كه فرد با توجه به سوالات ما صورت بندی مجددی راارائه دهد و در حالت دوم ما كمك می كنیم كه اندیشه های پراكنده آنها در حوزه های مختلف را به صورت مشخصی دربیاوریم و نمی توانید در تائید یا رد هیچ ادعایی استفاده كنید.(مهندس اسدی)
-یكی از اهداف ذكر شده برای طراحی مصاحبه‌ها، بازتاب و ترسیم نظریه توسعه از نگاه متفكرین ایران می باشد در واقع ما می پذیریم كه مصاحبه كننده دارای نقش بوده وبرای انجام این كار باید به دنبال یك خلاقیت در روش باشیم اگر مدنظر ما یك كارمتفاوت پژوهشی است روش انجام این متد باید مشخص باشد، برای طرح سوال مقدمه و مؤخره داشته باشیم، مدل ما برای طرح سوالات مشخص باشد، اینكه چگونه در صحنه های مختلف سوالات را تغییر دهیم و با مسئله مواجه شویم از جمله مسائلی می باشند كه قبل ازمصاحبه باید بررسی شوند.(دیوسالار)
-روش مصاحبه در مصاحبه تعیین می شود و پرسش شونده ای كه سوالات را پاسخ می دهدتعیین كننده مسیر مصاحبه می باشد و ممكن است شما مجبور به تغییر مسیر شوید و اگردر مصاحبه‌ها این روند را پی نگیرید دستیابی به یك مصاحبه ساختارمند میسر نمیشود،در نتیجه ما نمی توانیم قبل از مصاحبه‌ها رهیافت و نگرش خود را تعیین كنیم به ایندلیل كه شاید امكان تطبیق آن با مصاحبه‌هاوجود نداشته باشد.( دكتر ناظری)
-نكات حائز اهمیت در رابطه با متد مصاحبه، مشخص كردن سرفصل ها، سوالات و تصمیم گیری درباره اینكه چگونه تحلیل كنیم، می باشد آیا هدف ما ارائه یك تحلیل كیفی یا كمی میباشد؟ به منظور دستیابی به یك تحلیل كمی ارائه پرسشنامه شیوه مناسبی است زیرا فردناگزیر است از میان گزینه های مطرح شده انتخاب نماید و با جمع بندی آن پاسخ ها میتوان به یك نتیجه كمی دست یافت و طیف نظری افراد را نسبت به این موضوع خاص دریابیمكه حتی بدون تحلیل نیز ارزشمند است. (دكتر حداد)
-ما در ابتدا باید موضوعاتی را كه برای جواب دادن به سوال اصلی مان در این چشمانداز ۵ ساله احتیاج داریم، مشخص كنیم.منابع یكی از این موضوعات است كه دیدگاههای مختلفی درباره آن وجود دارد موضوع دیگرمفهوم توسعه و مكانیسم های اثرگذار بر روی آن می باشد و با این كار ما می توانیم نظرهای مختلف را از دیگران استخراج كنیم. (دكتر جعفری)
-استخراج حداكثر ایده از مصاحبه شونده به مهارت مصاحبه گر بستگی دارد نه اینكه ازقبل تكنیك یا روش خاصی برای مصاحبه مشخص شده باشد سوالات ما باید به طور كلی طرح شوند و افراد آگاهانه به آنها پاسخ دهند (مهندس اسدی)
-مصاحبه شونده در پاسخ به سوالات با هر شكل خاصی كه مطرح شوند تنها آن چیزهایی راكه می داند بازگو می كند به عقیده من سوالات باید ساده و به شكلی طراحی شوند كه مصاحبه شونده قدرت پاسخگویی به آنها را داشته باشد.( دكتر ناظری)
-از دیدگاه من سوالات را برای همه افراد كاملا مشترك ولی به نوعی مطرح كنیم كه فردبا توجه به حوزه تخصصی خود پاسخ دهد مزیت این كار در این است كه به تحلیل گر نهایی این امكان را می دهد كه جمع بندی دقیق تری از كار خودارائه كند. (دكتر حداد)
-اینكه مصاحبه باز باشد و دریافت ایده كند مهم است ولی در طی این روند ما بایدبتوانیم میان همه مصاحبه‌ها ارتباط معقولی برقرار كنیم تا در نهایت كتاب یكپارچه ای را به چاپ برسانیم به همین دلیل نباید مصاحبه‌ها را زیاد آزاد گذاشت. تعدادی سوال مشترك داشته باشیم كه علی– رغم انعطاف پذیریشان چارچوب كلی آنها یكسان باشد مزیت این كار این است كه نگاه افراد مختلف با حوزه های تخصصی متفاوت نسبت به مسئله مورد طرح مشخصمی شود.(دكتر نوری)
-مصاحبه هایی كه به صورت ۲ نفره انجام می شوند مناسب تر می باشند زیرا نفردوم می تواند درباره صحبتها و پاسخ های فرد فكر كند و جهت مصاحبه را به سمتی كه مدنظرماست تغییر دهد. (مهندس اسدی)
-تا اینجای بحث به این جمع بندی می رسیم كه ما مجموعه ای از سوالات با قابلیت انعطاف شوندگی را طرح كنیم كه این به مصاحبه‌گر كمك می كند تا امكان مانور در محیط مصاحبه را داشته باشد و سوالات را كم یا زیاد كند.(دیوسالار)
در ادامه جلسه گفتگوحول این محور قرار گرفت كه هر یك از اعضاء پیشنهاد خود را درباره سوالات مصاحبه مطرح كنند:
-ما باید سرفصل های سوالات را مشخص كنیم و با توجه به آنها draft اولیه را استخراج كنیم و با توجه به سرفصل ها درباره سوالات وشیوه بیان آنها تصمیم بگیریم. (دكتر حداد)
-به عقیده من در ابتدا باید مصاحبه‌شونده‌هاتعیین شوند و با توجه به هر یك از افراد سوالات را طرح كنیم و مسیر مصاحبه با توجه به فراخور هر یك از افراد شكل بگیرد. (دكتر ناظری)
– در انتهای جلسه اعضا به بحث و تبادل نظر درباره مشخص كردن سرفصل ها پرداختند كه در نهایت سرفصلهای مصاحبه و زیرشاخه‌های آن به شرح ذیل مشخص گردید:
|
|
۱- توسعه: مفاهیم-نظریه و نظریه پردازان- عوامل و مؤلفه ها
2- منابع: مفاهیم-مكانیرم- مصادیق و گونه بندی-روابط و نقش آن با توسعه
3- آسیب شناسی ایران:
4- جمعبندی الگوی مطلوب: آینده و پیش بینی توسعه- الگوی مطلوب
دستورات کار جلسه آینده:
گروهبندی و تعیین تیم های مصاحبه
ارائه زمانبندی انجام مصاحبه ها
ارائه دكتر‌ناظری و دكتر‌حداد درباره چگونگی انجام مصاحبه برمبنای تجربیات پیشین
