موسسه طرح هزاره دغدغه دار تعالی و پیشرفت کشور است. در این راستا دو مساله اصلی تحت عناوین مساله روند کند پیشرفت و مساله توسعه و پیشرفت به عنوان مسائل کلیدی پیش روی اندیشگاه برگزیده شده اند. امید است که جهد و تلاش اندیشه ورزان گرد آمده در این مرکز، بتواند منجر به تبیین زوایای جدیدی از این مسائل گردد و حتی زمینه دستیابی به پاسخی مناسب برای آنها را فراهم آورد.
مساله روند کند پیشرفت منبعث از نگاهی معرفت شناختی و مفهومی، مبتنی بر رویکردی است که قصد دارد با ریشه یابی مسائل به شناسایی ابعاد مختلف پدیده توسعه نیافتگی پرداخته و با تشخیص متغیرهای وابسته و مستقل صاحب نقش در شکل گیری وضعیت جاری به فهم هرچه دقیق تر موضوع نائل آید. در حقیقت پیش فرض غالب در این مساله آن است که ایران نتوانسته با بهره برداری بهینه و هدفمند از ظرفیت های در اختیارش به سرعت مطلوب از توسعه دست یابد. نفی پیشرفت های صورت گرفته منصفانه نخواهد بود، لیکن روند و سرعت آن نیز مطلوب و مورد رضایت نمی باشد. این مساله به فهم چرایی روند کند پیشرفت کشور به منظور ارائه رهنمودهای لازم جهت تسریعش می پردازد. تامل در مساله روند کند پیشرفت زمینه ساز طرح پرسش هایی از این دست خواهد بود:
چرا ایران همچون گذشته های دور خود، دیگر از آن جایگاه رفیع و تاثیرگذار در جهان برخوردار نیست؟
چرا علیرغم تدوین و تصویب و اجرای ده برنامه توسعه و عمران در طی شش دهه گذشته، کماکان در اغلب طبقه بندی های بین المللی در زمره کشورهای توسعه نیافته است؟
چرا کشورهای منطقه و دیگرانی که از ظرفیت های بالقوه کمتری برخوردارند به طور مستمر در حال پیشی گرفتن از ایران می باشند؟
چرا آرمان و آرزوی ایرانیان در خارج از مرزها و در کشورهای توسعه یافته جستجو می شود و ایران مقصد هجرت ها نیست بلکه مبدا آن است؟
چرا راهکارها و درمان های توصیه شده از سوی فرهیختگان در خصوص معضلات و تنگناهای کشور، منشا اثر نبوده و کمتر به کار گرفته می شوند؟
چرا شمار مشکلات شناخته شده کشور در طول چند دهه اخیر کاهش نیافته و کماکان به عنوان چالش باقی مانده اند؟
چرا تلاش های توسعه خواهانه دیروز و امروز، فاقد هم افزائی لازم بوده و حتی اقدام امروز، اقدام دیروز را تخریب می نماید؟
به بیانی دیگر تعمق در مساله روند کند پیشرفت ناظر بر دو حوزه اصلی است. اول، کنکاش در علل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، معرفت شناسانه، هستی شناسانه، هویتی و عملکردی که منجر به بازماندن ایران از دنیای پیشرفته شده اند. دوم، آسیب شناسی چرائی ناکارآمدی و اثربخش نبودن مکفی تلاش های صورت گرفته در راستای جبران شکاف موجود. به عبارت بهتر علیرغم کشف موانع جدی پیش رو، درک احساس عقب ماندگی از سوی ایرانیان و تلاش آگاهانه آنها جهت نیل به توسعه، کماکان تلاش های ایشان از موفقیت شایانی برخوردار نبوده است.
اما مساله توسعه و پیشرفت با نگاهی عمل گرایانه و تجویزگرا، مبتنی بر گزینش راه حل بهینه و انتخاب شیوه های عملیاتی درمان وضعیت جاری و برون رفت به سوی دنیای پیشرفته است. در حقیقت نگاه توسعه، تلاش دارد به کمک دانش و معرفت به خلق مجموعه ای از نظریات علمی- تجربی دست یازد که کاربست آنها بتوانند موجبات تعالی، پیشرفت و رشد ملی را فراهم آورند. پیش فرض کلیدی مساله اخیر آن است که الگوهای پیشرفت، قواعد ثابت و واحدی نیستند و بنابراین متناسب با ویژگی ها و ظرفیت های ملی دستخوش تغییر شده و متفاوت می گردند. مساله توسعه را می توان در سه حوزه محوری مورد بررسی و کنکاش قرار داد. حوزه اول، به تحلیل و ارزیابی الگوهای توسعه ای و مکاتب پیشرفت و درک اثرگذاری ها و ابعاد متنابه آنها (که اتفاقا هر یک راه حل هایی را جهت برون رفت از وضع موجود تجویز می نمایند) بر میهن اسلامی می پردازد. اما حوزه دوم، بر تلاش جهت تبیین و تدوین الگوی بومی پیشرفت و توسعه استوار است. و سرانجام حوزه سوم پیشنهاد راه حل های عملیاتی برون رفت از وضع موجود و چگونگی قرارگیری در مسیر صحیح و مطمئن پیشرفت را در مرکز توجهات خود قرار می دهد.

در شرایط کنونی بیش از هر چیز ضرورت هم اندیشی و اتکال به خرد جمعی جهت رفع دغدغه های توسعه ایران مطرح می باشد . چرا که یکی از مشکلات صد ساله ی اخیر، نبود مفاهمه سازنده میان گفتمان ها، دیدگاه ها و پارادایم های متعدد در باب توسعه کشور بوده است .چنین مشکلی سبب خنثی سازی تلاش های متعدد صورت پذیرفته در راستای توسعه و پیشرفت کشور شده و این چالش کماکان در جریان است، بطوریکه هر یک از ذینفعان تلاش می کنند گفتمان توسعه ای مورد نظر خود را فارغ از دغدغه ها و چالش ها مطروحه از سوی دیگر گفتمان ها به ورطه عمل کشانند. در این میان یگانه استدلال نیز آن است که دیگران ویران کرده اند نه آباد، و لذا ما باید دوباره بسازیم. اما دیگرانی که در مسند نیستند نیز به نوبه خود موانع بزرگی پدید آورده و نهایتا موجب عقیم ماندن اقدامات جدید می شوند. این است دیالکتیک سازندگی و تخریب در شرایط کنونی جریان توسعه کشور.
لازمه رهایی از این مشکل و تبعات برآمده از آن، ایجاد فضایی برای بحث و گفتگوی سازنده میان رویکردهای متنابه توسعه، تولید فکر و نظر جمعی به منظور کمک به ذینفعان مشروع توسعه کشور (مردم، تصمیم گیرندگان و عاملان توسعه) می باشد. در حقیقت مساله پیشرفت و توسعه ابتدا باید به گفتمانی علمی مبدل شود و سپس با مشارکت علمی و معنوی اندیشمندان و مردم به گفتمانی ملی تبدیل گردد. بر اساس چنین نیازی اندیشگاه طرح هزاره تاسیس گردید.

«اندیشگاه طرح هزاره، کانونی از اندیشه ورزان و علاقمندان حوزه توسعه و تعالی ایران است که چالش پیشرفت و توسعه کشور را به عنوان دغدغه اصلی خود برگزیده اند. این گروه از اندیشه ورزان با تأکید بر تفکر جمعی، پرهیز از مطلق گرائی تئوریک ، تاکید بر خردگرائی و عقلانیت، تاسی بر عدالت محوری، نگاه جهانی مبتنی بر تحقق منافع ملی و به کار گیری دانش روشنفکران و نخبگان این مرز و بوم در راستای توانمندسازی ذینفعان مشروع توسعه اعم از تصمیم گیران، تصمیم‌سازان و آحاد مردم به منظور تسریع جریان پیشرفت و بالندگی کشور گام بر می دارد. اندیشگاه طرح هزاره با تسهیل در ایجاد بسترهای دانشی و تولید اسناد راهنما در حوزه های نظری و کاربردی توسعه و در ابعاد مختلف فرهنگی – اجتماعی، سیاسی، اقتصادی اعم از داخلی، منطقه ای و یا جهانی دخیل در تحقق منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، در راستای پیشرفت و توسعه جامعه مشارکت می نماید.»

«اندیشگاه طرح هزاره در سال ۱۴۰۰ نهادی دانش بنیان و متبلور شده بر مبنای خرد جمعی متفکران حوزه توسعه ایران است که با ایجاد بستر نقادی علمی مکاتب توسعه و تعالی به عنوان مشاوری خردگرا و برخوردار از پایه های نظری قابل اتکاء ، در تعامل با سیاست گذاران، نخبگان ، صاحبنظران و اندیشمندان حوزه توسعه جمهوری اسلامی ایران در جریان پیشرفت و تحقق منافع ملی کشور مشارکت موثر می نماید»

«تولید اندیشه و دانش به منظور جهت یابی و تسهیل گری در فرایند توسعه و تعالی کشور »

توانمندسازی و مشاورت به ذینفعان مشروع توسعه و تعالی کشور با تحقق اهداف فرعی زیر:

• تلاش در طراحی الگوی بومی پیشرفت (توسعه) و تعالی کشور
• بستر سازی دانشی، نقادی و ارزیابی مکاتب توسعه و تعالی
• تولید اسناد راهنما و سیاست پژوهی در حوزه های گوناگون توسعه و تعالی
• ارائه راه حل های علمی،کاربردی و همه جانبه در جهت پیشرفت و توسعه کشور

«مشارکت و همیاری در تقویت و بسط پایه های نظری، پیشرفت، توسعه و تعالی کشور جهت بهبود مستمر سیاست ها و تصمیم گیری های ذینفعان مشروع توسعه و تعالی کشور»