نویسنده: رضا مجیدزاده
به همت و با حمایت پویش فکری توسعه
…
انسان از چه زمانی به مفاهیمی همچون پیشرفت، توسعه و خوشبختی اندیشیده است؟ انسان پیشامدرن چه تصوری از تغییر اجتماعی داشت؟ چه چیزی را سعادت می‌دانست؟ این پرسش‌ها، موضوع اصلی کتاب حاضر نیست بلکه به مثابه مقدمه‌ای برای ورود به مفهوم توسعه و نظریات پیرامون آن است. داشتن درکی کلی و مقدماتی، از چگونگی پیدایش مفاهیم مشابه توسعه در زمان‌های گذشته، یعنی مفاهیمی نظیر سعادت، آرمانشهر، پیشرفت، رشد یا آبادانی به درک تحولات منجر به ظهور مفهوم توسعه و چگونگی اندیشیدن به آن است. انسان نخستین با داستان‌سرایی به رمزگشایی از جهان پیرامون و کاشت بذرهای اولیه اندیشه‌های توسعه‌گون پرداخت. داستان‌سرایی در دو دوره نخست، حالتی توصیفی و اثباتی از جهان پیرامون دارد و مفاهیم پایه ذهن درباره چیستی جهان را شکل می‌دهد. بخشی از این داستان‌ها به رابطه انسان و طبیعت اختصاص داشت و بخشی دیگر به رابطه انسان با انسان می‌پرداخت. در خلال این داستان‌سرایی، طرح‌واره‌های ذهنی و کدهای فرهنگی-رفتاری از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد. ریچارد داوکینز (1989) این کدها را مِم (meme) می‌نامد. مِم به‌معنای ایده‌ها، رفتارها یا سبکی است که به‌صورت تقلید از یک شخص به شخص دیگر انتقال می‌یابد. اودیسه یونانی، قاطینای آشوری، گیلگمش سومری و رستم ایرانی، به‌تعبیر روان‌شناسانی مانند فروید و یونگ، ناخودآگاه جمعی جوامع باستانی هستند که نقل آنها، عکس برخی از داستان‌ها و افسانه‌ها، فقط کارکرد سرگرمی ندارد بلکه تصویری از چالش‌های پیشِ روی انسان در رویارویی با طبیعت و انسان‌های دیگر، فلسفه زندگی و مقصد آن و ارزش‌ها را ارائه می‌دهد. این کهن‌الگوها شامل هر دو جنبه الگوی نگرش به جهان و کنش هستند. داستان فولکلور چوپان دروغگو، نمونه‌ای باستانی از مسئله مدرن کارگزار-کارفرما و کژمنشی (مخاطره اخلاقی) است. یا افسانه گیلگمش، اهمیت کنترل زور توسط زوری همسنگ را نشان می‌دهد. گیلگمش فقط وقتی با موجودی پرقدرت مانند خودش (انکیدو) دوست شد، از میزان قساوت خود کاست. کتاب خاستگاه تاریخی اندیشه توسعه، تاریخ بشر را مرور نمی‌کند بلکه سیری در تاریخ اندیشه‌های توسعه‌گون انجام می‌پذیرد. کتاب به چهار بخش اساسی تقسیم شده است. بخش اول به شرح محرک‌های اولیه اندیشیدن به مفهوم توسعه اختصاص دارد. در بخش دوم، اندیشه توسعه‌گون در دوران باستان، بررسی می‌شود. بخش سوم، نقطه عطف رنسانس و مسیر تحولات آن تا زمان تولد رسمی مفهوم توسعه در دهه 1950 میلادی را تشریح می‌کند. بخش چهارم یا پایانی نیز به اندیشه توسعه در عصر تجددخواهی ایرانیان می‌پردازد و فراروایتی از نظریه‌پردازان ایرانی توسعه را ارائه می‌دهد.
سفارش و خرید از طریق سایت پویش فکری توسعه به آدرس زیر:
